html,body{font-size:16px !important;line-height:18px !important;height:100%;color:#333;padding:0;margin:0}*,html,body{font-family:"Poppins",sans-serif;font-weight:normal;letter-spacing:normal;-webkit-font-smoothing:antialiased;-webkit-box-sizing:border-box;-moz-box-sizing:border-box;box-sizing:border-box;text-rendering:geometrirecision;-webkit-tap-highlight-color:rgba(0,0,0,0);outline:none !important;letter-spacing:-0.1px;word-wrap:break-word}.row{display:flex;flex-wrap:wrap;margin-left:-10px;margin-right:-10px;padding:0 2px}.col{flex:0 0 auto;width:25%;margin-bottom:20px;padding-left:10px;padding-right:10px}.col .entity-item{height:100%}strong,b{font-family:"Poppins",sans-serif;font-weight:bold}figure{margin:0;padding:0}a{text-decoration:none;color:#174fae}a:hover{text-decoration:underline}pre{padding:5px;margin-top:20px;background:#f3f3f3;border:1px solid #ccc}p{font-size:18px;line-height:24px}.link{cursor:pointer}.nowrap{white-space:nowrap}.overflow-auto{overflow:auto !important;-webkit-overflow-scrolling:touch !important}.h1,.h2,.h3,.h4,.h5,.h6,h1,h2,h3,h4,h5,h6{font-family:"Poppins",sans-serif;font-weight:bold}.multiple:after{content:',';margin-right:4px}.multiple:last-child:after{content:'';margin-right:0}.icon-home{display:flex;justify-content:center;align-items:center}.icon-home svg{fill:#fff;width:15px;height:15px}.icon svg{fill:#fff;width:35px;height:35px}.m-0{margin:0 !important}.p-0{padding:0 !important}.mt-0{margin-top:0 !important}.mb-0{margin-bottom:0 !important}.mb-2{margin-bottom:10px !important}.me-1{margin-right:5px !important}.me-2{margin-right:10px !important}.mb-4{margin-bottom:20px !important}.mt-2{margin-top:20px !important}.mt-1{margin-top:10px !important}.opacity-0{opacity:0 !important}hr{border:0;border-top:1px solid #ccc}.hide-scrollbar{overflow-x:scroll;scrollbar-width:none}.hide-scrollbar::-webkit-scrollbar{display:none}.d-none{display:none !important}.btn{display:inline-block;font-weight:400;line-height:1.5;color:#212529;text-align:center;text-decoration:none;vertical-align:middle;cursor:pointer;-webkit--select:none;-moz--select:none;-select:none;background-color:transparent;border:1px solid transparent;padding:.375rem .75rem;font-size:1rem;border-radius:.25rem;transition:color .15s ease-in-out,background-color .15s ease-in-out,border-color .15s ease-in-out,box-shadow .15s ease-in-out}.btn:hover{text-decoration:none}.btn-link{font-weight:400;color:#0d6efd;text-decoration:none}.btn-group-sm>.btn,.btn-sm{padding:.25rem .5rem;font-size:.875rem;border-radius:.2rem}.btn-outline-dark{color:#212529;border-color:#212529}.btn-outline-dark a{color:#212529}.btn-outline-dark:hover{color:#fff;background-color:#212529;border-color:#212529}.btn-outline-dark:hover a{color:#fff;text-decoration:none}.btn-outline-light{color:#f8f9fa;border-color:#f8f9fa}.btn-outline-light:hover{color:#000;background-color:#f8f9fa;border-color:#f8f9fa}.btn-secondary{color:#fff;background-color:#6c757d;border-color:#6c757d}.btn-dark{color:#fff;background-color:#001c4c;border-color:#001c4c}.btn-danger{color:#fff;background-color:#dc3545;border-color:#dc3545}.btn-light{color:#000;background-color:#f8f9fa;border-color:#f8f9fa}.btn-rounded{border-radius:50px}.btn-dark:hover{color:#ccc}.btn-outline-dark{color:#212529;border-color:#212529}.btn-outline-dark:hover{color:#fff;background-color:#212529;border-color:#212529}.btn-movie{font-size:25px;line-height:25px;padding:0;border-radius:50% !important;width:60px;height:60px;margin:0 15px 0 0;display:flex;justify-content:center;align-items:center}.btn-movie svg{width:30px;height:30px}.btn-icon{line-height:0}.btn-icon svg{fill:#fff;width:1.1em;height:1.1em}.btn-movie:hover svg{fill:#fff}.breadcrumb{font-size:16px;line-height:30px}.breadcrumb{display:flex;flex-wrap:wrap;padding:0;margin-bottom:1rem;list-style:none}.breadcrumb-item+.breadcrumb-item{padding-left:.5rem}.breadcrumb-item+.breadcrumb-item::before{float:left;padding-right:.5rem;color:#6c757d;content:"/";font-size:12px}.sidebar{display:flex;justify-content:space-between;height:100%;flex-direction:column}.sticky-box{height:100%;width:100%;margin-bottom:20px;padding:0}.banner{position:sticky;top:10px;margin-bottom:20px;margin-left:auto;margin-right:auto}.banner ins{position:sticky;top:10px;text-decoration:none;display:block;overflow:hidden !important}.banner ins:after{content:'PUBLICIDAD';background:#f5f5f5;width:100%;display:block;text-align:center;font-size:12px;line-height:12px;padding:4px 0}.bottom-ad-module{display:none}.roba-mobile{display:none}.roba-mobile,.roba-desktop{min-height:600px}.roba-desktop{display:flex;justify-content:start;align-items:end;flex-direction:column;width:320px;max-width:320px}.board-article-outbrain{margin-bottom:40px}.input-group{position:relative;display:flex;flex-wrap:wrap;align-items:stretch;width:100%}.input-group>.form-control,.input-group>.form-select{position:relative;flex:1 1 auto;width:1%;min-width:0}.input-group:not(.has-validation)>.dropdown-toggle:nth-last-child(n+3),.input-group:not(.has-validation)>:not(:last-child):not(.dropdown-toggle):not(.dropdown-menu){border-top-right-radius:0;border-bottom-right-radius:0}.input-group>:not(:first-child):not(.dropdown-menu):not(.valid-tooltip):not(.valid-):not(.invalid-tooltip):not(.invalid-){margin-left:-1px;border-top-left-radius:0;border-bottom-left-radius:0}.form-control{display:block;width:100%;padding:.375rem .75rem;font-size:1rem;font-weight:400;line-height:1.5;color:#212529;background-color:#fff;background-clip:padding-box;border:1px solid #ced4da;-webkit-appearance:none;-moz-appearance:none;appearance:none;border-radius:.25rem;transition:border-color .15s ease-in-out,box-shadow .15s ease-in-out}.form-control-sm{min-height:calc(1.5em+.5rem+2px);padding:.25rem .5rem;font-size:.875rem;border-radius:.2rem}.container{width:1140px;margin-left:auto;margin-right:auto}.top{margin-bottom:20px}.topbar-container{width:100%;background-color:#001c4c}.topbar{position:relative;display:flex;justify-content:center;padding:10px 0;z-index:2}.header-section{border-top:1px solid #fff;background-color:#eaede2;padding:10px 0;text-align:center}.header-section .header-section-title,.header-section .header-section-title a{font-family:"Poppins",sans-serif;font-weight:700;font-size:26px;line-height:26px;margin:0;padding:0;color:#001c4c}.menu-container{width:100%}.menu{position:relative;display:flex;justify-content:center;border-bottom:1px solid #ffffff59;padding:5px 0;z-index:2;background-color:#f3f3f3}.menu .navbar-nav{display:flex;flex-direction:row;list-style:none;padding:0;margin:0}.menu .navbar-nav .nav-link{display:block;padding:.5rem;text-decoration:none;transition:color .15s ease-in-out,background-color .15s ease-in-out,border-color .15s ease-in-out;color:rgba(0,0,0,.55);font-weight:500;font-size:14px;line-height:14px;text-transform:uppercase}.form-search-container{padding:15px 0;width:auto;background-color:#e9f1f8}.form-search{display:flex;flex-direction:row;justify-content:center;width:1140px;margin-left:auto;margin-right:auto}.form-search form{display:flex;width:50%}.form-search .input-search-autocomplete{background-color:#ffffffa8}.section{width:100%;margin-bottom:40px}.section .section-header{display:flex;align-items:center;justify-content:space-between;border-top:3px solid #001c4c;border-bottom:1px solid #001c4c;margin-bottom:20px}.section .section-header p,.section .section-header h2,.section .section-header h1{font-size:24px;line-height:28px;font-weight:bold;color:#001c4c;font-size:24px;line-height:24px;padding:10px 0;margin:0}.entity-item{display:flex;flex-direction:column;position:relative;width:100%;border-bottom:4px solid #001c4c;background:#f3f3f3;box-shadow:0 0 4px #000;text-align:left;margin-bottom:0}.entity-item .entity-item-details{order:1;padding:10px}.entity-item .entity-title,.entity-item .entity-title a{font-size:18px;line-height:20px;font-family:"Poppins",sans-serif;font-weight:600;color:#333;text-decoration:none;margin-bottom:0;margin-top:0;text-transform:uppercase}.entity-item .entity-title small{font-size:14px;line-height:16px}.entity-item .entity-title a:before{content:"";top:0;left:0;right:0;bottom:0;display:block;margin:0;padding:0;position:absolute;z-index:2}.entity-item .entity-item-image{order:0}.entity-item .figure{position:relative;aspect-ratio:.66666667;display:flex;justify-content:center;align-items:center;background-color:#222;color:#fff;overflow:hidden}.entity-item .figure:after{content:var(--category-var);position:absolute;bottom:5px;right:5px;font-size:14px;line-height:14px;text-align:right;background:#2e579e;color:#fff;font-weight:bold;padding:3px 6px;border-radius:5px}.entity-item .figure .img{position:absolute;top:0;left:0;width:100%;height:100%;object-fit:cover}.footer{background-color:#001c4c;padding:20px 0}.footer .container{display:flex;flex-direction:column;justify-content:center;align-items:center;text-align:center}.footer p{font-size:14px;line-height:1;color:#fff;text-align:center;padding:0 10px}.footer a{color:#ccc}.gallery{display:grid;grid-auto-flow:column;grid-auto-columns:calc(100% / 1.1);gap:10px;overflow-x:scroll;scroll-snap-type:x mandatory;scroll-behavior:smooth}.gallery figure{scroll-snap-align:start;position:relative;aspect-ratio:16 / 9;border-radius:10px;border:1px solid #ccc;display:flex;justify-content:center;align-items:center;background-color:#222;color:#fff;width:100%}.gallery img{position:absolute;top:0;left:0;width:100%;height:100%;object-fit:cover;border-radius:10px}.video-gallery{display:grid;grid-auto-flow:column;grid-auto-columns:calc(100% / 1.1);gap:10px;overflow-x:scroll;scroll-snap-type:x mandatory;scroll-behavior:smooth}.video{scroll-snap-align:start;border-radius:10px;overflow:hidden}.video iframe{width:100%;height:100%;aspect-ratio:16 / 9}.entity-gallery .gallery-row>*{border:1px solid #ffffff00}.entity-gallery .gallery-row{display:grid;grid-auto-flow:column;grid-auto-columns:calc(100% / 4.06);gap:15px;overflow-x:auto;overflow-y:hidden;scroll-snap-type:x mandatory;scroll-behavior:smooth;scroll-padding:0}.entity-gallery .gallery-row-6{grid-auto-columns:calc(100% / 5.9)}.entity-gallery .gallery-column{width:100%;scroll-snap-align:start;object-fit:cover}.entity-gallery .entity-item{display:flex;flex-direction:column;position:relative;margin-bottom:0;height:100%}.carousel-wrapper{position:relative}.carousel-button{position:absolute;top:50%;transform:translateY(-50%);background-color:#00000099;color:white;border:0;padding:10px 10px;cursor:pointer;z-index:10;border-radius:100%;display:flex;justify-content:center;align-items:center}.carousel-button svg{fill:#fff;width:20px;height:20px}.carousel-prev{left:0}.carousel-next{right:0}.accordion{width:100%;border:1px solid #ccc;border-radius:8px}.accordion-item{border-top:1px solid #ccc}.accordion-header{display:flex;justify-content:start;align-items:center;padding:15px;cursor:pointer;font-weight:bold}.accordion-header .badge{background-color:#6c757d;color:#fff;padding:5px 10px;border-radius:4px;font-size:14px}.accordion-checkbox{display:none}.accordion-content{max-height:0;overflow:hidden;transition:max-height .3s ease;padding:0 10px;background-color:#fff}.accordion-checkbox:checked ~ .accordion-content{max-height:500vh;padding:0 10px}.accordion-content .table{width:100%;margin-top:10px;margin-bottom:10px;border-collapse:collapse}.accordion-content .table td{padding:10px;border:1px solid #ddd}.accordion-item:first-of-type{border-top:0}.accordion-header::after{flex-shrink:0;margin-left:auto;content:"+";background-repeat:no-repeat;background-size:1.25rem;transition:transform .2s ease-in-out}.accordion-header h4{font-weight:normal}.accordion-content p{margin-top:0}.no-disponible{text-align:center}@media(max-width:1024px){.container{width:100%}.top{margin-bottom:0}.other-container{width:100%;margin:0;padding-left:15px;padding-right:15px}.col{flex:0 0 auto;width:50%}.menu{display:block}.aside-container{display:none}.form-search{width:100%}.form-search form{display:flex;width:100%;margin:0 15px}.entity-item .entity-title,.entity-item .entity-title a{font-size:16px;line-height:18px}.breadcrumb{margin-bottom:10px;padding-left:15px;padding-right:15px}.gallery{grid-auto-columns:calc(100% / 1.1)}.entity-gallery .gallery-row{grid-auto-columns:calc(100% / 2.3)}.section .section-header p,.section .section-header h2,.section .section-header h1{font-size:20px;line-height:22px}.roba-desktop{display:none}.roba-mobile{position:relative;top:0;margin-bottom:30px;display:flex;justify-content:start;align-items:center;flex-direction:column;width:calc(100vw - 30px);max-width:calc(100vw - 30px)}.roba-mobile ins{position:sticky;top:0}.bottom-ad-module{display:block;position:fixed;bottom:0;left:0;width:100%;margin:0;box-shadow:0 -1px 5px 0 rgba(0,0,0,.2);text-align:center;line-height:0;background:#f5f5f5;z-index:3000004;transition:transform .5s ease,opacity .5s ease}.bottom-ad-module-hidden{transform:translateY(100%);opacity:0}.bottom-ad-module .publi-box__close-btn{display:block;color:#666;background:#f5f5f5;z-index:1000001;font-size:17px;padding:5px;box-shadow:1px -2px 2px 0 rgba(0,0,0,.2);border-top-left-radius:8px;width:28px;height:28px;position:absolute;top:-28px;right:0;cursor:pointer}} .article{width:100%}.movie-header{position:relative;margin-bottom:40px;display:flex;flex-direction:row;align-items:flex-start}.movie-header .figure{position:relative;aspect-ratio:.66666667;display:flex;justify-content:center;align-items:center;background-color:#222;color:#fff;width:250px;flex:0 0 250px;overflow:hidden;margin-right:20px}.movie-header .figure .img{position:absolute;top:0;left:0;width:100%;height:100%;object-fit:cover}.movie-title-container{margin:0 auto;z-index:1;flex:1 1 100%;overflow:hidden}.movie-title-container .title{border-top:4px solid #001c4c;border-bottom:1px solid #ccc;font-weight:bold;font-size:36px;line-height:38px;margin:0;padding:10px 0;margin-bottom:20px;color:#001c4c;text-transform:uppercase}.movie-title-container .author-name{margin-bottom:30px}.movie-title-container .author-name a{font-weight:normal;text-transform:uppercase}.movie-title-container .categories{position:absolute;bottom:0;margin-bottom:0}.movie-title-container .categories-relative{position:relative}.movie-title-container .categories a{margin-bottom:10px;margin-right:5px}.movie-title-container .tagline{margin-bottom:20px}.movie-buttons{display:flex;align-items:center;margin-bottom:20px}.movie-buttons .btn-buy{font-size:20px;line-height:1;font-family:sans-serif;font-weight:normal;text-transform:uppercase;height:60px;justify-content:center;align-items:center;display:flex;padding:0 30px;border-radius:30px}.movie-buttons .discountPercentage{font-size:22px;line-height:22px;font-weight:bold;color:green}.movie-container{display:flex;flex-direction:row}.movie-body{margin:0;width:780px;flex:0 0 780px;overflow:hidden}.aside-container{text-align:right;width:320px;flex:0 0 320px;position:relative;margin-left:40px}.providers{width:100%}.providers .provider-container{margin-bottom:20px}.providers a{margin-right:10px;display:inline-block}.providers a:last-child{margin-right:0}.providers img{width:55px;height:55px;border-radius:5px}.providers .provider-type{display:block;background:#eaede2;padding:5px;margin-bottom:10px;font-weight:bold}.providers .provider-container:last-child{margin-bottom:0}.movie-info .row-info{display:flex;flex-direction:row;margin-top:10px;margin-bottom:10px}.movie-info .col-title{font-size:18px;line-height:24px;width:40%;flex:0 0 40%;display:flex;align-items:center;margin:0;font-weight:normal}.movie-info .col-title .icon{display:flex;margin-right:5px}.movie-info .col-title .icon svg{width:20px;height:20px}.movie-info .col-value{width:60%;flex:0 0 60%}.movie-info .col-value p{padding:0;margin:0}.movie-info .col-value .link{white-space:nowrap;text-overflow:ellipsis;display:block;overflow:hidden}.movie-share{position:fixed;bottom:10px;right:10px;z-index:1000}.movie-share .btn{font-size:25px;line-height:25px;padding:0;border-radius:50% !important;width:60px;height:60px;display:flex;justify-content:center;align-items:center;background:#064cc3}.movie-share .btn svg{width:30px;height:30px;fill:#fff}.circle-wrap{width:60px;height:60px;background:#ccc;border-radius:50%;margin:0 15px 0 0;z-index:1}.circle-wrap .circle{position:relative}.circle-wrap .circle .mask,.circle-wrap .circle .fill{width:60px;height:60px;position:absolute;border-radius:50%}.mask .fill{clip:rect(0,30px,60px,0);background-color:#000}.circle-wrap .circle .mask{clip:rect(0,60px,60px,30px)}.circle-wrap .inside-circle{font-family:sans-serif;width:49px;height:49px;border-radius:50%;background:#064cc3;color:#fff;position:absolute;z-index:100;font-weight:700;font-size:18px;line-height:18px;top:5px;left:5px;display:flex;justify-content:center;align-items:center}@media(max-width:1024px){.movie-body{width:100%;flex:0 0 100%;overflow:unset}.movie-header{flex-direction:column}.movie-header .figure{margin:0;width:100%;flex:0 0 100%;background-color:transparent;aspect-ratio:unset;padding:20px 50px}.movie-header .figure .img{position:relative;height:auto;box-shadow:0 0 10px 0 #333}.movie-title-container{width:100%;margin:0;padding-left:15px;padding-right:15px;text-align:center}.movie-title-container .title{border-top:0;font-size:26px;line-height:30px;margin:0 0 20px 0}.movie-buttons{flex-direction:column;margin-bottom:30px;border-bottom:1px solid #ccc;padding-bottom:20px}.movie-buttons .btn-buy{margin-bottom:10px}.movie-title-container .categories{position:relative}.movie-container{margin:0;padding-left:15px;padding-right:15px}.movie-info .row-info{flex-direction:column}.movie-info .col-title,.movie-info .col-value p,.movie-info .col-value a{margin:0}.movie-info .col-title{width:100%;flex:0 0 100%;font-weight:600}.movie-info .col-value{width:100%;flex:0 0 100%}}
Desde la creación del Grupo de Trabajo sobre Historia de la Ingeniería Mecánica y de las Máquinas y Mecanismos (HiM3) en el seno de la Asociación Española de Ingeniería Mecánica (AEIM), uno de los objetivos y actividades fue la de llevar a cabo una serie de publicaciones en este campo, que contribuyan al conocimiento y reconocimiento de la historia de nuestra profesión, en diferentes ámbitos, como: ingenieros mecánicos ilustres, complejos industriales decisivos como las Reales Fábricas, la historia de la docencia de la ingeniería mecánica, no solo en España, sino también en otros ámbitos internacionales en colaboración con la Federación Iberoamericana de Ingeniería Mecánica (FeIbIM), y la International Federation for the Promotion of Mechanism and Machine Science IFToMM. Este reto fue recogido con entusiasmo por la Universidad de Jaén, tanto por parte de su Departamento de Ingeniería Mecánica y Minera para acoger la Secretaría de estos Grupos de Trabajo, como por su Servicio Editorial, para llevar a cabo esta serie/colección de publicaciones. El primer fruto de esta idea es el libro que tenéis ante vosotros, primero de la serie denominada “Historia de la Ingeniería y la Tecnología”, dedicado a algunas de las “Figuras ilustres de la Ingeniería Mecánica en España”. La obra del científico, a pesar de su incidencia en el desarrollo social, no tiene frecuentemente el reconocimiento que merece. Esta falta de reconocimiento y gratitud social es aún más patente en cuanto a la labor del ingeniero, que a través del desarrollo tecnológico, la innovación en los productos y en los procesos de fabricación, hace posible un continuo crecimiento del nivel de vida de la humanidad poniendo a su alcance las tecnologías y los medios materiales que cubran sus necesidades. Pero las personas que lo impulsaron permanecen generalmente en el anonimato para la mayor parte de los que utilizan cada día sus logros. El lector podrá encontrar interesante información sobre académicos y profesionales en diferentes disciplinas de la ingeniería: ingenieros militares, navales, metalúrgicos, mecánicos de máquinas, hidráulicos, de diseño gráfico, de ferrocarriles, inventores, electromecánicos y por supuesto industriales. Evidentemente, el hecho de que sean estos y no otros ingenieros los que aparecen en este primer volumen, no responde a ningún orden de importancia ni de olvido de tantos ingenieros cuyas aportaciones fueron fundamentales para el desarrollo de la ingeniería mecánica, que pretendemos ir recogiendo en futuras publicaciones.